ΛΕΙΨΟΙ

Πληροφορίες,  Ιστορία,  Αξιοθέατα,  Δραστηριότητες, Παραλίες

1 ΛΕΙΨΟΙ, ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ.

Συντεταγμένες: 37°18?N 26°45?E  (Χάρτης)

Αρχιπέλαγος           Αιγαίο Πέλαγος

Σύμπλεγμα  Δωδεκάνησα

Έκταση          16 τ.χλμ

Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου

Δημογραφικά Χαρακτηριστικά

Πληθυσμός  790 (απογραφή  2011)

Οι Λειψοί είναι συστάδα νησιών του Αιγαίου Πελάγους στο νομό Δωδεκανήσου, στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και βρίσκεται στο Βόρειο τμήμα της Δωδεκανήσου. Οι Λειψοί αποτελούν ξεχωριστό δήμο που περιλαμβάνει το ομώνυμο νησί και τις νησίδες:  Μακρονήσι, Καλαπόδι, Φραγκονήσι, Πιλάβι, Ψώμου, Πιάτο, Λύρα, τα νησιά της Κουλούρας, τα Ασπρονήσια και άλλα μικρότερα νησιά συνολικής έκτασης 23 τ.χλμ. Η επιφάνεια του κύριου νησιού Λειψοί είναι 16 τ.χλμ. με ανάπτυγμα ακτής 35 χλμ. μέγιστο υψόμετρο 277 μέτρα και πληθυσμό 790 κάτοικους(2011). Με την εφαρμογή της νέας διοικητικής διαίρεσης της χώρας κατά το Πρόγραμμα Καλλικράτης το 2011 ουδεμία μεταβολή επήλθε στο Δήμο, σύμφωνα με το άρθρο 1,§ 2.10.Γ. αυτού.

Το νησί παρουσιάζει πλούσιο διαμελισμό, με έναν μεγάλο όρμο στο μέσο, που το χωρίζει σε δύο τμήματα, τα οποία ενώνονται σε μια στενή λωρίδα χέρσου. Ο δήμος των Λειψών βρίσκεται στο μέσο περίπου του νησιού, στο βάθος του ομώνυμου απάνεμου κόλπου. Άλλοι μικροί συνοικισμοί είναι το Κουσέλιο, η Κατσαδιά και η Παναγία του Χάρου. Πλούσιος ψαρότοπος, οι Λειψοί παρουσιάζουν σημαντική τουριστική κίνηση κατά την θερινή περίοδο. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την αλιεία, τη γεωργία την κτηνοτροφία την καλλιέργεια  ελαιοδέντρων και αμπελώνων. Το νησί έχει αρκετό πράσινο, και θεωρείται ιδανικό για οικογένειες με παιδιά, δεδομένου ότι οι περισσότερες από τις παραλίες έχουν ρηχά νερά, ηρεμία και είναι αμμουδερές. Οι Λειψοί είναι το παραδοσιακό ελληνικό νησί με τα λευκά και μπλε σπίτια και φιλικούς ανθρώπους.  Επειδή το νησί είναι μικρό, είναι εύκολο να το γυρίσει κανείς πεζοπορώντας. Οι Λειψοί συνδέονται ακτοπλοϊκά με τα κοντινά νησιά Πάτμο, Λέρο, Κάλυμνο, Κω, Σάμο, Ρόδο και τον Πειραιά. Το νησί διαθέτει ασφαλές φυσικό λιμάνι στο οποίο καταφεύγουν πολλά ιδιωτικά σκάφη το καλοκαίρι. Υπάρχει σταθμός ανεφοδιασμού σε καύσιμα και νερό.

2. ΙΣΤΟΡΙΑ.

Σχετικά με την ιστορία του νησιού και της Δωδεκανήσου γενικότερα, είναι δυνατόν να υποστηριχθεί μετά βεβαιότητος ότι τα νησιά αυτά κατοικούνταν από τα προϊστορικά χρόνια συνεχώς μέχρι σήμερα. Υπάρχουν περίοδοι ακμής οικονομικής, πολιτιστικής, καλλιτεχνικής, και γενικότερα πολιτιστικής, καθώς επίσης και εποχές ύφεσης ή και παρακμής.  Δυστυχώς οι αρχαιολογικές έρευνες δεν έχουν επεκταθεί με αποτέλεσμα να μην έχουν έρθει αρκετά στοιχεία στο φώς, σχετικά με τα αρχαία χρόνια. Οι πρώτοι κάτοικοι της Δωδεκανήσου γενικότερα και των Λειψών ειδικότερα ήλθαν πιθανότατα από τις περιοχές της γειτονικής Μικράς Ασίας ή Ανατολίας κατά την Νεολιθική Εποχή       ( κατά την 6η π.Χ. Χιλιετηρίδα). Κατά την μυκηναϊκή εποχή ακμάζει ο πολιτισμός στα Δωδεκάνησα. Αργότερα, περί το τέλος της δευτέρας π.Χ.  χιλιετηρίδας, όταν οι Δωριείς κατέλαβαν τα Δωδεκάνησα και οι Λειψοί κατελήφθησαν υπ' αυτών, χωρίς όμως να εξαφανισθούν παντελώς οι παλαιότεροι κάτοικοι. Μετά τους Δωριείς έρχονται οι Ίωνες, οι οποίοι ήλθαν από την Μίλητο της Μικράς Ασίας. Για ικανό χρονικό διάστημα οι Ίωνες κυριάρχησαν στην νήσο, όπως δείχνει και το κείμενο επιγραφής, αναφερόμενο στους Μιλήσιους, οι οποίοι κατοικούσαν στους Λειψούς. Κατά τους αρχαϊκούς χρόνους υπάρχει ικανός αριθμός κατοίκων στο νησί οι οποίοι ασχολούνται με την γεωργία , την κτηνοτροφία, την αλιεία και την βιοτεχνία. Την κλασική περίοδο και μάλιστα κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.χ. ) συνέβη συχνά πλοία και των δύο εχθρών να επισκέπτονται τους Λειψούς και να αγκυροβολούν στους ασφαλείς , φυσικούς όρμους. Στην Ελληνορωμαϊκή εποχή  διαδόθηκε  ο Χριστιανισμός  στα Δωδεκάνησα και γίνεται αναφορά στα νησιά της Δωδεκανήσου,  Κω, Ρόδο 13 και Πάτμο14, στην Καινή Διαθήκη. Κατά την παλαιοχριστιανική εποχή  προέρχονται μεταξύ άλλων και τα μνημεία της Παναγίας του Κουσελιού, Άγιου Παντελεήμονος στην Κατσαδιά, οικίας στην Παλιόμαντρα. Στην διάρκεια της Βυζαντινής εποχής το νησί ανήκει στο θέμα των Κιβυραιωτών.  Το μοναστήρι της Παναγίας του Χάρου είναι δείγμα αυτής της εποχής.

Ακολουθεί η περίοδος της Ιπποκρατίας όπου δεν έχουμε ακόμα πληροφορίες λόγω έλλειψης σχετικής έρευνας. Μετά τον Μεσαίωνα οι Τούρκοι καταλαμβάνουν τα Δωδεκάνησα και ακολουθεί δύσκολη περίοδος για το νησί. Οι Τούρκοι κατακτητές  στην αρχή περιορίζονται στην είσπραξη φόρων χωρίς όμως να παραμένουν στο νησί. Κατά καιρούς έκαναν επιδρομές για να αρπάξουν ζώα και ότι άλλο μπορούσαν . Μάλιστα φόνευσαν και αρκετούς ασκητές. Σημαντική πηγή είναι το βιβλίο της Μονής Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στη Πάτμο, (το βραβείον). Η κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους είχε ως αποτέλεσμα, πολλοί Κρητικοί να εγκαταλείψουν την Κρήτη και να ζητήσουν καταφύγιο σε άλλα μέρη. Έτσι ο Γέρο-Λιός ή Γέρο-Λιάς ήρθε με την οικογένειά του στους Λειψούς σύμφωνα με την παράδοση.  Όταν ξέσπασε ο πόλεμος της Ανεξαρτησίας το 1821, οι Λειψοί έλαβαν μέρος στον αγώνα εναντίον των κατακτητών. Εκείνη την εποχή και συγκεκριμένα το έτος 1824 οι κάτοικοι  των Λειψών προσέφεραν φιλοξενία στον Θεόφιλο Παγκώστα Πατριάρχη Αλεξανδρείας. Ο Θεόφιλος Παγκώστας (περίπου 1764-1833 μ.Χ) διετέλεσε Πατριάρχης Αλεξανδρείας (1805-1825) και προηγουμένως Μητροπολίτης Λιβύης (1898-1825). Το 1820 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία, όταν ευρίσκοντο στην Πάτμο και από τότε δεν επέστρεψε στην έδρα του, γιατί προτίμησε να παραμείνει στα Δωδεκάνησα, βοηθώντας με κάθε τρόπο τον Αγώνα του Γένους. Το έτος 1825, με διαταγή τα ου Σουλτάνου, παύτηκε από τη θέση του και περιορίστηκε στην Πάτμο, όπου απεβίωσε στις 24 Ιανουαρίου 1833. Επίσης προσφέρεται φιλοξενία στους Ψαριανούς, Σπετσιώτες και Υδραίους ναυάρχους. Μάλιστα ο ναύαρχος Ανδρέας Μιαούλης έγραψε δύο επιστολές από το νησί προς τον ναύαρχο των Ψαρών που βρίσκονταν στην Πάτμο. Η πρώτη γράφθηκε 21/08/1824 και η δεύτερη 23/08/1824. Ακλούθησε η ναυμαχία στον κόλπο του Γέροντα (απέναντι από τους Λειψούς), με την μεγαλειώδη νίκη των Ελλήνων απέναντι στο στόλο του Ιμπραήμ. Το νησί μετά την ναυμαχία του Γέροντα όπως και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα απολαμβάνουν λίγα χρόνια ανεξαρτησίας μέχρι την συνθήκη της Κωνσταντινούπολης 9 Ιουλίου του 1832, οπότε και πάλι υπάγονται στην Τουρκική κυριαρχία. Στο νησί υπάρχει πλέον μόνιμη δύναμη αποτελούμενη από 1 Σούμπαση (επικεφαλής) και 5 ζαπτιέδες. Ακολουθεί η περίοδος της Ιταλοκρατίας 1912-1943μ.χ.  Συγκεκριμένα οι Λειψοί καταλαμβάνονται από τους Τούρκους 12 Μαΐου του 1912. Αρχικά οι κάτοικοι του νησιού πιστεύουν ότι η Ιταλική κατοχή θα ήταν προσωρινή και θα επακολουθούσε η ένωση με την Ελλάδα.  Έπεται η περίοδος της Γερμανικής κατοχής που τελειώνει το 1945. Στο διάστημα 1945-1948 έχουμε το νησί να βρίσκεται υπό την Αγγλική στρατιωτική διοίκηση. Κατά την διάρκεια των πολέμων αρκετοί Λειψιώτες πήραν μέρος στα πεδία των μαχών με  αποκορύφωμα τους `` ήρωες μας ΄΄  Ευάγγελο Μακρή και Νικόλαο Σπύρου. Το νησί τελικά απελευθερώθηκε το 1948 οπότε και ενσωματώθηκε με την μητέρα Ελλάδα στις 07 Μαρτίου του 1948, όπως και τα άλλα Δωδεκάνησα.

3.ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ.

3.1. ΚΑΣΤΡΟ,ΑΡΧΑΙΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΛΕΙΨΩΝ

ΝΑ του οικισμού των Λειψών και σε απόσταση 800m περίπου από το κέντρο αυτού, στην κορυφή του υψώματος «Κάστρο»(υψόμ.107m περίπου) βρίσκονται τα λείψανα της αρχαίας ακροπόλεως των Λειψών. Πιθανότατα πρόκειται για παρατηρητήριο ή φρυκτωρία των ελληνορωμαϊκών χρόνων. Από το σημείο αυτό είναι δυνατόν να κατοπτεύει κανείς σε ολόκληρο σχεδόν το νησί των Λειψών και κυρίως να ελέγχει τα παράλια, τόσο προς το λιμάνι του Κουσελιού και του οικισμού των Λειψών, όσο και προς τον όρμο της Κατσαδιάς.

3.2. ΚΟΥΣΕΛΙΟ,ΑΡΧΑΙΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ

ΝΑ του οικισμού των Λειψών και σε απόσταση ενός χλμ. Διατηρούνται αρχαία λείψανα. Διακρίνονται λείψανα τοίχων, αρχιτεκτονικά μέλη, κεραμίδια, όστρακα, αντίβαρο ελαιοπιεστηρίου κλπ. Πρόκειται για την θέση  αρχαίου οικισμού, προφανών της πρωτεύσας των Λειψών κατά τους προχριστιανικούς χρόνους.

3.3. ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥ ΧΑΡΟΥ

Η  Εκκλησία της Παναγίας  του Χάρου βρίσκεται  ΝΑ του οικισμού των Λειψών. Ο ναός είναι μετρίων διαστάσεων, σταυροειδής, εγγεγραμμένος μετά χαμηλού ,τυφλού άνευ τυμπάνου τρούλου. Δυτικά του ναού υπάρχει νάρθηκας , ο οποίος αποτελεί προσθήκη των τελευταίων χρόνων. Στον περίβολο του ναού της Παναγίας του Χάρου διατηρούνται, τρία  αρχιτεκτονικά μέλη α) τμήμα κορμού κυλινδρικού κίονα με ραβδώσεις από λευκόχρωμο μάρμαρο ,β) Ομοίως, εντοιχισμένο στον αναλημματικό τοίχο της αυλής, γ) Μέλος από φαιόχρωμο μάρμαρο, προερχόμενο από οροφή με φατνώματα, αρχαίου δημοσίου οικοδομήματος, πιθανώς Ιερού. Το Ιερό  Βήμα χωρίζεται του κυρίως ναού με ξύλινο, ξυλόγλυπτο τέμπλο. Ο ναός είναι τρισυπόστατος, με τρία Ιερά και με τρείς Άγιες Τράπεζες. Στο κέντρο είναι της Παναγία του Χάρου, αριστερά του ?Αγίου Αντωνίου και δεξιά του Αγίου Χαραλάμπους. Η εικόνα της Παναγίας είναι πρωτότυπη καθώς απεικονίζει την Παναγία να κρατά στην αγκαλιά της τον Χριστό Εσταυρωμένο. Η μία εκδοχή, πιθανότατα από εκεί προέρχεται και το όνομα της εικόνος `` Παναγία του Χάρου ΄΄. Κατά μία άλλη, το όνομα του αγιογράφου να ήταν Χάρος.  Η Παναγία επαναλαμβάνει το θαύμα ( τα ξερά κρινάκια να βγάζουν μπουμπούκια την περίοδο της εορτής της, από το 1943 μέχρι σήμερα).

3.4 ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΡΑΜΕΙΟ

Στην θέση Κάμπος του νησιού μας, βρέθηκε πρόσφατα αρχαίο κεραμείο. Αναλυτικότερη και εκτενέστερη αναφορά, όπως και προβολή ψηφιακού υλικού, θα μας γίνει από την αρχαιολόγο κα Παπαβασιλείου Ελένη.

3.5 ΜΟΥΣΕΙΟ

Το Εκκλησιαστικό και Λαογραφικό μουσείο βρίσκεται στο κέντρο της πόλης των Λειψών στην πλατεία Εμμανουήλ Ξάνθου. Περιλαμβάνει εικόνες 16ου -17ου αι., σταυρούς και χρυσοκεντήτα ιεροκαλλύματα 17ου αι., τοπικές ενδυμασίες, αντικείμενα οικιακής χρήσης, νομίσματα διαφόρων εποχών κ.α. Επίσης στο μουσείο στεγάζεται και μικρή αρχαιολογική συλλογή. Προσέξτε ιδιαίτερα το μαρμάρινο ιωνικό κιονόκρανο (τμήμα) 2ου αι. π.Χ.  που βρέθηκε επιχωματωμένο στην περιοχή του Αι ? Γιάννη, τις μαρμάρινες πλάκες με διάφορα επιγραφές οι οποίες μας δίνουν στοιχεία για την ονοματοδοσία του νησιού, καθώς και διάφορα τμήματα μαρμάρου με αναφορές στο δωδεκάθεο.

3.6 ΜΥΛΟΣ

Στην κορυφή υψώματος που έδωσε την ονομασία του (Μύλος), σώζεται ο ένας από τους τρεις ανεμόμυλους που υπήρχαν στο νησί μας. Κτίσθηκε τον 17^ο αιώνα περίπου και λειτουργούσε μέχρι και τα μέσα του 19^ου αιώνα. Η σημερινή του εικόνα δεν είναι και η καλύτερη αλλά γίνονται προσπάθειες να περιέλθει στον Δήμο προκειμένου να αναπαλαιωθεί.

3.7 ΜΟΝΕΣ & ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ

1. Ο Άγιος Ιωάννης ο  θεολόγος (ο πολιούχος του νησιού μας) ,

2. ο Άγιος Ιωάννης ο θεολόγος του Μοσχάτου,

3. οι Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη στον Πλατύ Γιαλό,

4. του Τιμίου Σταυρού στη θέση Σελάδι,

5. οι πέντε Οσιομάρτυρες στη θέση Σελάδι,

6. ο Οσιομάρτυρας Νεόφυτος ο εν Λειψώ στη Θέση Σελάδι,

7. η Παναγία του Χάρου στη θέση Σελάδι,

8. ο Ευαγγελισμός ή κάτω Παναγιά στην Κοίμηση,

9. η Κοίμηση της Θεοτόκου στην Κοίμηση,

10. της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ή του Χριστού στην Πλάκα,

11. ο Άγιος Γεώργιος στον λόφο της Κυρ-βασίλενας,

12. ο  Άγιος Νικόλαος της Παλαιής,

13. η Υπαπαντή του Κυρίου,

14. ο Άγιος Ισίδωρος από τη Χίο,

15. η Αγία Αικατερίνη στη θέση Τηγάνι,

16. ο Άγιος Αρτέμιος δίπλα στον Αστυνομικό σταθμό,

17. ο  Ευαγγελισμός της Θεοτόκου (Βαγγελίστρα) στα Μελίσσα,

18. ο  Άγιος Εφραίμ στην Κουκκιδιά,

19. η Σύναξης της Παναγίας ή Κεραλεούσα και Άγιος Στέφανος,

20. ο Άγιος Βασίλειος στο Σκαλί,

21. ο  Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος,

22. ο Ταξιάρχης Μιχαήλ,

23. της Τιμίας Ζώνης στην Καμάρα,

24. οι Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη στον Μύλο,

25. η Αγία Παρασκευή στον Μύλο,

26. ο Άγιος Ευστάθιος στο Αβόσυκο,

27. ο προφήτης Ηλίας στην Πατέλλα,

28. ο Άγιος Ραφαήλ στην Πατέλλα,

29. ο Άγιος Νικηφόρος στη Λεμονού,

30. ο  Άγιος Νικόλαος  νεκροταφείο,

31. ο Όσιος Σάββας,

32. η Παναγία του Σταυρού,

33. η  Αγία Σκέπη,

34. ο  Άγιος Νικόλαος του Γνάτη στην Απαλωνιά,

35. τα Εισόδια της Θεοτόκου ή Παναγιά του Κουσελιού,

36. η Αγία Μαρκέλλα,

37. ο  Άγιος Δημήτριος στο Κάστελα,

38. ο Άγιος Παντελεήμονας και Άγιος  Σπυρίδωνας στη Κατσαδιά,

39. οι  Άγιοι Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός στο Α(γ)εράκι,

40. η Αγία Σοφία στη Κορακιά,

41. ο Άγιος Νικόλαος στο Τουρκόμνημα,

42. η Παναγία του χάρου,

43. ο  Άγιος Δημήτριος στο Α(γ)έρακι,

44. ο Άγιος Νεκτάριος,

45. της οσίας Ειρήνης της Χρυσοβαλάντου.

4. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ.

Οι Λειψοί είναι πρώτα και κύρια ένα νησί για ξεκούραση, στις παραλίες μπορείτε να απολαύσετε το κολύμπι και υπάρχουν μέρη για ψάρεμα και καταδύσεις με νερά διάφανα και βυθό ενδιαφέροντα. Υπάρχουν εκδρομικά σκάφη που μπορεί να σας πάνε σε κάποια από τις παραλίες και τα γύρω νησιά όπως τα Ασπρονήσια και το Μακρονήσι.

Μπορείτε επίσης να πάτε την μονοήμερη εκδρομή κάνοντας τον γύρο του νησιού με στάση σε: Μακρονήσι, Ασπρονήσια, Τηγανάκια, Μαράθι, Αρκιούς. Επίσης υπάρχει το μονοπάτι από την Κάτω-Παναγιά έως και την Πάνω-Κοίμηση ιδανικό για περιπατητικό τουρισμό.

Πανηγύρια / Γιορτές

· Το πανηγύρι του νησιού γίνεται την παραμονή των  Εννιάμερων της Παναγίας του Χάρου (22 Αυγούστου). Στους προσκυνητές μοιράζονται σταφύλια και γλυκά.

· Άλλη σημαντική εκδήλωση του νησιού είναι η γιορτή του κρασιού που πραγματοποιείται κυρίως την καλοκαιρινή περίοδο, το οποίο προβάλλεται έντονα, καθώς το κρασί είναι το κύριο παραγωγικό προϊόν με μακρά παράδοση. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι τον καιρό της Ιταλοκρατίας το Λειψώτικο κρασί εξάγονταν στο Βατικανό.

· Ο "Κλήδωνας" είναι μία άλλη μεγάλη γιορτή των Λειψών, προς τιμήν του Ιωάννου του Θερμαστή, κατά την οποία οι κάτοικοι ανάβουν φωτιές, οι κοπέλες φέρνουν το λεγόμενο αμίλητο νερό στην πλατεία <<νόστιμον ήμαρ>>, και ακολουθεί γλέντι με τραγούδια και χορό.

· Σημαντικό γεγονός αποτελεί και ο Λειψώτικος γάμος που διαρκεί μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες και συμμετέχει όλο το νησί.

· Τα Θρησκευτικά γεγονότα κατά την διάρκεια του χρόνου με αποκορύφωμα την τελετή αφής του Αγίου Φωτός, τα Θεοφάνεια, το άναμμα των καντηλιών στα εξωκλήσια την Μεγάλη Πέμπτη και φυσικά η περιφορά του Επιτάφιου.

· Στο πολιτιστικά του νησιού εντάσσεται και η οργάνωση εκδηλώσεων από χορευτικά τμήματα, προσκόπους και φιλαρμονική.

· Βιβλιοθήκη: Στο νησί των Λειψών λειτουργεί δανειστική βιβλιοθήκη της UNESCO.

5. ΠΑΡΑΛΙΕΣ.

Το νησί φημίζεται για τους απάνεμους κόλπους οι οποίοι σχηματίζουν πολλές μικρές και γραφικές παραλίες. Άλλες είναι αμμώδεις άλλες με μεγάλα βότσαλα (χοχλιά). Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τις παραλίες της Λιεντού, της Κυρβασίλενας, της Κοίμησης, του Πλατύ-Γιαλού, της Κατσαδιάς, της Παπανδριάς, της Χοχλακούρας, το Τουρκόμνημα, το Μονοδέντρι, οι Καμάρες και τα Ασπρονήσια. Η μετακίνηση σας μπορεί να γίνει είτε περπατώντας, είτε με τα τρία Μίνι- Λεωφορεία του Δήμου μας, είτε με τα δύο ΤΑΧΙ, ή ακόμα με ενοικίαση μοτοποδηλάτου.